Το εξπρές του μετεμφυλίου - 2ο μέρος

Την 15 Απριλίου 1950 ο Νικόλαος Πλαστήρας (με σύνθημα «Αλλαγή»[1])σχηματίζει κυβέρνηση συνασπισμού με αντιπρόεδρο τον Γεώργιο Παπανδρέου. Αρχίζει το πρώτο κεντρώο διάλειμμα της μετεμφυλιακής περιόδου.[2] Οι κυβερνήσεις  του Κέντρου δεν ήταν σε θέση μακροημερεύσουν.

Ο Πλαστήρας παραιτήθηκε την 21^η Αυγούστου του ίδιου έτος. Ξανασχημάτισε κυβέρνηση την 1^η Νοεμβρίου, αυτή τη φορά με το Κόμμα Φιλελευθέρων. Από τη μια οι εσωτερικές διαφορές πολιτικής αναφορικά κυρίως με τα μέτρα ειρήνευσης και το εύρος των αμνηστεύσεων, αποφυλακίσεων και μετατροπών των ποινών και από την άλλη οι πιέσεις των άλλων θεσμικών παραγόντων όπως το παλάτι και ο στρατός αλλά και των κυβερνήσεων των ΗΠΑ που εκβίαζαν με το χαρτί του Σχεδίου Μάρσαλ οδηγούσαν σε συνεχείς παραιτήσεις των πρωθυπουργών και ξαναμοιράσματα της πολιτικής τράπουλας. Η πολιτική ζυγαριά συνεχώς έγερνε προς τα δεξιότερα από κεντροαριστερές σε κεντροδεξιές κατευθύνσεις.

Η οικονομία ανακάμπτει λόγω της λήξης του εμφυλίου πολέμου και της ξένης βοήθειας.[3] Παρ’ όλα αυτά για  την εργατική τάξη η κατάσταση είχε ελάχιστα βελτιωθεί. Τα σημαντικότερα προβλήματα της εποχής είναι η ανεργία και η υποαπασχόληση. Σύμφωνα με τον παρακάτω πίνακα, παρά τη μετανάστευση αυξάνεται τόσο ο απόλυτος όσο και ο σχετικός αριθμός των ανέργων. ^[4]  

Έτος	Αριθμός ανέργων	Ποσοστό Ανεργίας	Αριθμός Μεταναστών προς εξωτερικό	Εργατικό δυναμικό	Απασχόληση
1950	0,176	5,42	-0,016	3,258	3,082
1	0,180	5,49	-0,013	3,291	3,111
2	0,183	5,53	-0,012	3,326	3,143
3	0,187	5,58	-0,007	3,357	3,170
4	0,190	5,62	-0,021	3,407	3,217
55	0,194	5,66	-0,030	3,452	3,258
6	0,197	5,71	-0,034	3,493	3,295
7	0,201	5,75	-0,023	3,518	3,317
8	0,204	5,79	-0,016	3,547	3,342
9	0,208	5,83	-0,022	3,589	3,381

Οι εργάτες και οι υπάλληλοι ξεθαρρεύουν και διεκδικούν την ικανοποίηση των δικαίων αιτημάτων τους. Η ΓΣΕΕ κυριαρχείται από την παράταξη των  εργατοπατέρων και οι εργατικοί αγώνες   αναπτύσσονται κυρίως με ευθύνη των ομοσπονδιών και σωματείων που επηρεάζονται ή διοικούνται από αριστερούς,  σοσιαλιστές και ανεξάρτητους φιλελεύθερους συνδικαλιστές κλιμακώνονται καθ’ όλη τη διάρκεια της δεκαετίας.[5] Ήδη την επαύριον της στρατιωτικό-πολιτικής ήττας της κομμουνιστικής αριστεράς, το 1950, από την 1η Μαΐου μέχρι την 31η Οκτωβρίου εκδηλώθηκαν 79 απεργίες με 163.000 απεργούς. Ξεσπούν μεγάλες απεργίες που διαρκούν αρκετές μέρες.[6]

---

[1] Το πρόγραμμα της ΕΠΕΚ προέβλεπε την οικονομική και κοινωνική ανασυγκρότηση, θα προέβαινε σε σειρά εθνικοποιήσεων, κοινωνικών παροχών, διανομής γης στους ακτήμονες, χορήγησης ψήφου στις γυναίκες κ.ά. Επίσης αποσκοπούσε στην κατάργηση των στρατοδικείων και την υπαγωγή των υποθέσεων στα τακτικά δικαστήρια, την κατάργηση των ειδικών αντικομμουνιστικών νόμων, την απελευθέρωση των εκτοπισμένων και την κατάργηση του θεσμού της διοικητικής εκτόπισης, και τέλος την κατάργηση της θανατικής ποινής. Βλ. Αναστασιάδης Γιώργος, (2000) «Ο Πλαστήρας και οι συμπληγάδες του 1950», στο Το φιλελεύθερο διάλειμμα 1950-1952. Από τον Πλαστήρα στον Παπάγο, Ε Ιστορικά, τεύχος 60 , σελ.14-23

[2] Νικολακόπουλος Ηλίας (2001) Η καχεκτική δημοκρατία, Αθήνα: Εκδόσεις Πατάκη

 Νικολακόπουλος Ηλίας (2000) Κόμματα και βουλευτικές εκλογές στην Ελλάδα 1946-1964, Αθήνα: Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών

[3] Απατάγγελος Ανδρέας (2011) «Οικονοµική Σκέψη και Οικονοµική Πολιτική στην περίοδο της Ανασυγκρότησης, 1945-1953» Διπλωματική Διατριβή στό  Πανεπιστήµιο Πατρών, Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών, Πρόγραµµα Μεταπτυχιακών Σπουδών, nemertes.lis.upatras.gr/jspui/bitstream/10889/5037/1/ApatangelosAndreas10014.pdf (Ανάκτηση, 20/10/2016).  

[4] Βλ.Tsaliki P. (1991) The Greek Economy: Sources of Growth in the Postwar Era. N.Y.: Praeger Publishers, σελ.72 (επεξεργασία στοιχείων από OECD, Labor Force Statistics, 1971 και 1988). Αξιόπιστα στοιχεία για την υποαπασχόληση δεν φαίνεται να υπάρχουν λόγω της ιδιομορφίας του ορισμού του όρου αλλά και της αδυναμίας των κρατικών υπηρεσιών να συλλέξουν τέτοια στοιχεία. Περιοριζόμαστε στην πληροφορία περί 1.000.000 υποαπασχολουμένων που μας δίνεται στο Σεφέρης Κ. (1975) Ελληνικό Συνδικαλιστικό Κίνημα (1860-1975), Αθήνα:  «Νέο Συνδικαλιστικό Κίνημα» σελ.81.

[5] Όσοι δεν είχαν εξοριστεί ή φυλακισθεί για τη δράση τους στον εμφύλιο ή για τη συνδικαλιστική δραστηριότητά τους και όσοι έγιναν αριστεροί στη διάρκεια της εργασιακής τους ζωής λόγω της τριβής τους με τα προβλήματα της καθημερινότητας. Ας μην ξεχνάμε ότι τη δεκαετία αυτή θεσπίστηκαν τα περιβόητα Πιστοποιητικά Κοινωνικών Φρονημάτων με βάση τα οποία αποκλείονταν από κάθε δημόσια υπηρεσία ή οργανισμό οι αριστεροί, οι «συνοδοιπόροι» και οι οικογένειες των αριστερών. Ακόμη και στον ιδιωτικό τομέα η κατάσταση ήταν δύσκολη για τις προσλήψεις πολιτών αριστερών φρονημάτων. Βλ. Αλιβιζάτος Ν. (1983) Οι πολιτικοί θεσμοί σε κρίση (1922-1974). Οψεις της ελληνικής εμπειρίας. Αθήνα:  Θεμέλιο. 

[6]  Στο Λαύριο αυτή την περίοδο έχουμε τους τελευταίους αγώνες των μεταλλωρύχων. «Ο Γιώργος Βουγιούκας στις 23 του Γενάρη του 1996 έλεγε στον «Ριζοσπάστη» πολύτιμα πράγματα που θυμόταν από εκείνες τις τελευταίες απεργίες των μεταλλωρύχων - μεταλλεργατών:

«Το 1950 έγινε μια ακόμη μεγάλη απεργία που κράτησε 29 μέρες. Μαζική απεργία, μαχητική και οι μεταλλεργάτες της Καμάριζας πέτυχαν να διπλασιάσουν το μεροκάματό τους. Ηταν για μας μια ανεκτίμητη κληρονομιά. Ενα φωτεινό παράδειγμα που μας έδινε αγωνιστική δύναμη, πείσμα και κουράγιο. Θυμάμαι το 1950, στην απεργία που κράτησε 29 μέρες, όλοι οι μεταλλεργάτες μαζευόμασταν, βλέπαμε τις φωτογραφίες της πρώτης απεργίας, παίρναμε κουράγιο και λέγαμε το σύνθημα του 1896: "΄Η θα νικήσουμε ή θα πεθάνουμε"...». Βλ. «Η πόλη όπου ανδρώθηκε η εργατική τάξη: Σύντομη ιστορία της εργατούπολης απ' τις πρώτες απεργίες μέχρι τις μέρες μας»,  Ριζοσπάστης 24 Αυγούστου 2008 http://www.rizospastis.gr/story.do?id=4682183

Συνεχίζεται...

Θανάσης Τσακίρης